LỄ CÚNG THẦN LÀNG CỦA ĐỒNG BÀO H’RE AN LÃO
Đồng bào H’re đã có một quá trình lâu dài sinh sống trên quê hương An Lão, với sức sáng tạo văn hóa không ngừng được bồi đắp qua bao thế hệ. Nhiều di sản văn hóa, trong đó có các nghi lễ truyền thống đặc trưng của dân tộc, cho đến nay vẫn còn giữ được giá trị độc đáo. Những tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của con người trong cuộc sống được thể hiện qua những nghi lễ này. Trong số đó phải kể tới Lễ cúng thần làng (Yàng plây) – Một trong những lễ cúng vô cùng đặc sắc.
Cúng Thần làng là một nghi lễ cổ truyền. Đây là lễ cúng của cộng đồng để tạ ơn yàng, tổ tiên, thần linh phù hộ bảo vệ dân làng. Cầu mong các đấng Thần linh sẽ mang đến cuộc sống ấm no hạnh phúc, gia đình sung túc đủ đầy, không bệnh tật đau ốm...; cầu mong cho một năm mới an bình, mùa màng bội thu, gia đình mạnh khỏe.
Trong ngày diễn ra lễ cúng thần làng, một người lớn tuổi trong làng dùng lá cây rào chắn cổng làng lại…Cách rào chắn mang tính tượng trưng, nhằm báo hiệu cho mọi người biết làng này đang cúng Thần. Bản làng đặt trong trạng thái “nội bất xuất, ngoại bất nhập”. Bởi họ quan niệm, nếu ai đó ra khỏi bản sẽ mang đi hết những điều tốt đẹp, may mắn; ngược lại nếu có người lạ vào bản, những điều xấu, không may mắn sẽ theo vào và năm đó người dân trong bản sẽ hay ốm đau, mùa màng thất thu. Trong ngày diễn ra lễ cúng, người trong cộng đồng không được to tiếng cãi vã, ngược lại các gia đình đều gần gũi, thân tình, đoàn kết gắn bó.
Hằng năm, vào khoảng cuối tháng 12 âm lịch; khi mùa gieo trồng, cấy hái xong, chuẩn bị cho một cái tết cổ truyền. Người H’re có tục cúng thần làng…Với mục đích xin thần làng, thần núi, thần sông, thần đất đai, tổ tiên … phù hộ cho cộng đồng, cho bản làng mình một năm mới an bình, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Đồng thời, đây còn là dịp để củng cố tình đoàn kết cộng đồng và bắt đầu cho một năm lao động sản xuất.
Lễ cúng thần làng được thực hiện tại giữa làng. Để chuẩn bị cho lễ cúng. Già làng, trưởng thôn thông báo, họp bàn với dân làng. Mỗi người được giao một phần việc cụ thể: thanh niên trai tráng thì được giao làm vệ sinh bản làng; phụ nữ, người già thì dọn dẹp nhà cửa, đường làng; từng thành viên trong làng đều đóng góp sức người, sức của cho lễ cúng này.
Lễ vật chuẩn bị cho lễ cúng gồm: 01 con gà trống, 01 con gà mái’; 01 cái sạp (p’roang); 2 cái lóh được đan bằng cây đót trên phủ lá cà te, 01 ché rượu cần nhỏ, 01 cái Ka đáp, 02 thanh cây (loang Krooc), 01 miếng gu, trầu cau, rượu; 01 sợi chỉ trắng, …
Những vị thần linh được tôn xưng và gọi về để cúng dâng lễ vật đó là: Yàng Plây, (thầng làng), Yàng Rét (thần nước), Yàng Giang (thần sông), Yàng Gông (thần núi), Tổ tiên…
Lễ cúng thần Làng được diễn ra qua 2 bước:
Bước 1: Cúng xói lễ vật
Khi thầy cúng có mặt, vợ chồng chủ làng và dân làng đã tập trung đông đủ, lễ vật đã sẵn sàng, Lễ cúng thần bắt đầu. Lễ cúng thường bắt đầu vào chiều tối. Vì đây là thời khắc giao hòa giữa ngày và đêm, các vị thần sẽ sẵn sàng có mặt…
Đầu tiên, vợ chủ làng đeo sợi chỉ trắng và đổ rượu mời thầy cúng để cúng phép. Trong lúc này dân làng bỏ trầu cau vào sạp. Sau đó, thầy cúng đốt klâu ... Thầy cúng dâng con gà sống lên trước cây nêu. Lúc này, tất cả mọi người cùng giơ tay..., để xin thần linh chứng giám lễ vật cúng Thần làng với lời cúng: (Hơ Yàng. Hôm này, ngày lành, tháng tốt, … Ta gọi thần từ phía Đông; ta gọi thần từ phía Tây; Không có việc nọ; Vẫn không có chuyện kia; Đây con gà nhỏ, đây ché rượu con; Ta xin dâng lên Yàng. Xin các vị thần linh, ông trời, bà đất phù hộ cho cái nhà được yên, cái buôn được lành, từ trẻ em đến người già; con trai con gái luôn được người ta yêu, người ta mến. Phù hộ cho mưa thuận gió hòa, dân làng làm ăn phát đạt, không ốm đau bệnh tật…)
Tiếp theo, Thầy cúng xin phép cắt cổ gà. Đầu tiên là nhổ một ít lông gà trên cổ gà bỏ vào cái sạp, sau đó cắt cổ gà. Trước khi đem gà đi làm thịt, thanh niên cắt trên con gà mỗi bộ phận 1 ít (móng, cánh, mỏ, mắt, lưỡi) bỏ vào sạp để mời các thần đến ăn, rồi tiếp tục cúng.
Sau đó, thầy cúng pha máu gà với rượu vẫy vào sạp với lời cúng:... (Ơ Yàng, đây ta đang thờ Yàng, đây ta đang cúng thần, con gà, ché rượu dâng cho thần núi, thần sông, thần nước. Ngài là thần đất đai, ngài là thần nước uống, mong các ngài giúp đỡ, mong các ngài phù hộ. giúp dân làng được yên lành, mạnh khỏe, có lúa đầy bồ, có ngô đầy kho, ban cho trai, gái bản làng siêng năng, giỏi giang, biết quý người dòng họ, biết trọng người bà con….
Để tiếp thêm sức mạnh cho thầy cúng và để gởi gắm những điều muốn nói với thần linh; vợ chủ làng đổ rượu cho Thầy cúng để chế rượu lên cây nêu, với ước mong các Yàng hãy chứng giám cho những lời cầu nguyện của bản làng.
Sau đó chủ làng cùng thầy cúng đưa sợi dây làm lễ vật đặt vào Sạp với ý nghĩa cầu mong các gia đình trong bản làng được mạnh khỏe và hạnh phúc …Đây là giây phút hồi hộp đợi chờ và là lúc linh thiêng nhất của lễ cúng; thầy cúng tiếp tục rải gạo cho thần linh xung quanh sạp và hỏi các vị thần linh đã chấp nhận lễ vật và tấm lòng của dân làng chưa?
Thầy cúng hỏi thần linh bằng cách xin keo…và theo niềm tin của người H’re là nếu 2 thanh cây (loang Krooc) bỏ ra mà một úp một ngửa tức là thần linh đã nhận lễ.
Lúc này, mọi người tỏ ra vui vẻ và phấn khởi khi lễ vật đã được Yang chấp nhận; Tại đây thầy cúng bắt đầu đốt gu (mùi hương lan tỏ xua đi những u ám, rủi ro, ốm đau, bệnh tật… và yêu cầu mọi người “xang ty” – nghĩa là: đưa 2 tay về phía trước xua đuổi tà ma năm cũ đeo đẳng để chuẩn bị bước sang năm mới tốt lành. Mọi người cùng huơ tay với ý nghĩa và niềm tin như vậy.
Bước 2: Cúng rượu cần
Tại cây nêu giữa làng sẽ diễn ra nghi thức xói rượu cần. Bài cúng ché rượu nói rằng: Hôm nay, ngày lành cúng thần làng. Mời Thần Núi, Thần Sấm, Thần nước, thần Rừng, ông bà tổ tiên ... về ăn con Gà, uống ché rượu của bản làng chúng tôi, mong các vị thần và tổ tiên bảo vệ, phù hộ cho nguồn nước uống được trong lành, dân bản mạnh khỏe và giàu sang, bản làng được bình yên, đoàn kết, làm ăn may mắn. Giúp cho trai gái siêng năng, giỏi giang , làm nương, làm rẫy không biết mệt, cho lúa đầy bồ, ngô đầy kho, trồng chuối, mía được thân to, trái tốt. ao suối có nhiều cá, chuồng trại có nhiều gia súc, gia cầm.
Thầy cúng tiếp tục rải gạo cho thần linh xung quanh làng và hỏi các vị thần linh đã chấp nhận lễ vật và tấm lòng của buôn làng chưa?
Thầy cúng hỏi thần linh bằng cách xin keo thêm một lần nữa…và theo niềm tin của người H’re là nếu 2 thanh cây bỏ ra mà một úp một ngửa tức là thần linh đã nhận lễ.
Lúc này thanh niên đã làm xong và nấu chín thịt gà; đem thịt gà chín tới đưa cho thầy cúng để tiếp tục bài cúng tế các thần linh.
Những người được uống rượu, ăn thịt đầu tiên là Thầy cúng, già làng và những người có uy tín trong làng…
Sau đó mọi người cùng quây quần xung quanh, ăn thịt, uống rượu vui vẻ, vừa ăn vừa trò chuyện rôm rả, ai ai cũng mong các vị thần, tổ tiên phù hộ buôn làng được an bình, mọi người mạnh khỏe, nhà nhà no ấm, mùa màng bội thu.
Có thể nói, thế giới tâm linh của Đồng bào H’re nói chung và của huyện An Lão nói riêng, rất phong phú, đa dạng. Có rất nhiều thần linh được dân làng thờ cúng như: Yàng Plây (thần làng), Yàng Rét (thần nước), Yàng Giang (thần sông), Yàng Gông (thần núi),… Đồng bào quan niệm đó là những vị thần gần gũi với người dân, giúp người dân có nhà ở, bảo vệ buôn làng, bảo vệ mùa màng, …Trong xu thế giao lưu tiếp biến văn hóa như hiện nay người H’re vẫn giữ được truyền thống trong các lễ cúng nhưng không uống rượu nhiều như ngày trước.
Lễ cúng thần làng của người H’re là một hoạt động văn hóa mang tính tín ngưỡng tâm linh quan trọng, thể hiện ý thức tôn trọng, lòng biết ơn thần linh, trời đất, tổ tiên và hướng về cội nguồn. Đây cũng là dịp để thắt chặc mối đoàn kết, tăng cường tình làng nghĩa xóm, tương trợ lẫn nhau. Lễ cúng thần làng còn là phương thức bảo tồn các giá trị văn hóa, nghệ thuật dân gian của đồng bào H’re An Lão.
Cúng Thần làng là một nghi lễ cổ truyền. Đây là lễ cúng của cộng đồng để tạ ơn yàng, tổ tiên, thần linh phù hộ bảo vệ dân làng. Cầu mong các đấng Thần linh sẽ mang đến cuộc sống ấm no hạnh phúc, gia đình sung túc đủ đầy, không bệnh tật đau ốm...; cầu mong cho một năm mới an bình, mùa màng bội thu, gia đình mạnh khỏe.
Trong ngày diễn ra lễ cúng thần làng, một người lớn tuổi trong làng dùng lá cây rào chắn cổng làng lại…Cách rào chắn mang tính tượng trưng, nhằm báo hiệu cho mọi người biết làng này đang cúng Thần. Bản làng đặt trong trạng thái “nội bất xuất, ngoại bất nhập”. Bởi họ quan niệm, nếu ai đó ra khỏi bản sẽ mang đi hết những điều tốt đẹp, may mắn; ngược lại nếu có người lạ vào bản, những điều xấu, không may mắn sẽ theo vào và năm đó người dân trong bản sẽ hay ốm đau, mùa màng thất thu. Trong ngày diễn ra lễ cúng, người trong cộng đồng không được to tiếng cãi vã, ngược lại các gia đình đều gần gũi, thân tình, đoàn kết gắn bó.
Hằng năm, vào khoảng cuối tháng 12 âm lịch; khi mùa gieo trồng, cấy hái xong, chuẩn bị cho một cái tết cổ truyền. Người H’re có tục cúng thần làng…Với mục đích xin thần làng, thần núi, thần sông, thần đất đai, tổ tiên … phù hộ cho cộng đồng, cho bản làng mình một năm mới an bình, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Đồng thời, đây còn là dịp để củng cố tình đoàn kết cộng đồng và bắt đầu cho một năm lao động sản xuất.
Lễ cúng thần làng được thực hiện tại giữa làng. Để chuẩn bị cho lễ cúng. Già làng, trưởng thôn thông báo, họp bàn với dân làng. Mỗi người được giao một phần việc cụ thể: thanh niên trai tráng thì được giao làm vệ sinh bản làng; phụ nữ, người già thì dọn dẹp nhà cửa, đường làng; từng thành viên trong làng đều đóng góp sức người, sức của cho lễ cúng này.
Lễ vật chuẩn bị cho lễ cúng gồm: 01 con gà trống, 01 con gà mái’; 01 cái sạp (p’roang); 2 cái lóh được đan bằng cây đót trên phủ lá cà te, 01 ché rượu cần nhỏ, 01 cái Ka đáp, 02 thanh cây (loang Krooc), 01 miếng gu, trầu cau, rượu; 01 sợi chỉ trắng, …
Những vị thần linh được tôn xưng và gọi về để cúng dâng lễ vật đó là: Yàng Plây, (thầng làng), Yàng Rét (thần nước), Yàng Giang (thần sông), Yàng Gông (thần núi), Tổ tiên…
Lễ cúng thần Làng được diễn ra qua 2 bước:
Bước 1: Cúng xói lễ vật
Khi thầy cúng có mặt, vợ chồng chủ làng và dân làng đã tập trung đông đủ, lễ vật đã sẵn sàng, Lễ cúng thần bắt đầu. Lễ cúng thường bắt đầu vào chiều tối. Vì đây là thời khắc giao hòa giữa ngày và đêm, các vị thần sẽ sẵn sàng có mặt…
Đầu tiên, vợ chủ làng đeo sợi chỉ trắng và đổ rượu mời thầy cúng để cúng phép. Trong lúc này dân làng bỏ trầu cau vào sạp. Sau đó, thầy cúng đốt klâu ... Thầy cúng dâng con gà sống lên trước cây nêu. Lúc này, tất cả mọi người cùng giơ tay..., để xin thần linh chứng giám lễ vật cúng Thần làng với lời cúng: (Hơ Yàng. Hôm này, ngày lành, tháng tốt, … Ta gọi thần từ phía Đông; ta gọi thần từ phía Tây; Không có việc nọ; Vẫn không có chuyện kia; Đây con gà nhỏ, đây ché rượu con; Ta xin dâng lên Yàng. Xin các vị thần linh, ông trời, bà đất phù hộ cho cái nhà được yên, cái buôn được lành, từ trẻ em đến người già; con trai con gái luôn được người ta yêu, người ta mến. Phù hộ cho mưa thuận gió hòa, dân làng làm ăn phát đạt, không ốm đau bệnh tật…)
Tiếp theo, Thầy cúng xin phép cắt cổ gà. Đầu tiên là nhổ một ít lông gà trên cổ gà bỏ vào cái sạp, sau đó cắt cổ gà. Trước khi đem gà đi làm thịt, thanh niên cắt trên con gà mỗi bộ phận 1 ít (móng, cánh, mỏ, mắt, lưỡi) bỏ vào sạp để mời các thần đến ăn, rồi tiếp tục cúng.
Sau đó, thầy cúng pha máu gà với rượu vẫy vào sạp với lời cúng:... (Ơ Yàng, đây ta đang thờ Yàng, đây ta đang cúng thần, con gà, ché rượu dâng cho thần núi, thần sông, thần nước. Ngài là thần đất đai, ngài là thần nước uống, mong các ngài giúp đỡ, mong các ngài phù hộ. giúp dân làng được yên lành, mạnh khỏe, có lúa đầy bồ, có ngô đầy kho, ban cho trai, gái bản làng siêng năng, giỏi giang, biết quý người dòng họ, biết trọng người bà con….
Để tiếp thêm sức mạnh cho thầy cúng và để gởi gắm những điều muốn nói với thần linh; vợ chủ làng đổ rượu cho Thầy cúng để chế rượu lên cây nêu, với ước mong các Yàng hãy chứng giám cho những lời cầu nguyện của bản làng.
Sau đó chủ làng cùng thầy cúng đưa sợi dây làm lễ vật đặt vào Sạp với ý nghĩa cầu mong các gia đình trong bản làng được mạnh khỏe và hạnh phúc …Đây là giây phút hồi hộp đợi chờ và là lúc linh thiêng nhất của lễ cúng; thầy cúng tiếp tục rải gạo cho thần linh xung quanh sạp và hỏi các vị thần linh đã chấp nhận lễ vật và tấm lòng của dân làng chưa?
Thầy cúng hỏi thần linh bằng cách xin keo…và theo niềm tin của người H’re là nếu 2 thanh cây (loang Krooc) bỏ ra mà một úp một ngửa tức là thần linh đã nhận lễ.
Lúc này, mọi người tỏ ra vui vẻ và phấn khởi khi lễ vật đã được Yang chấp nhận; Tại đây thầy cúng bắt đầu đốt gu (mùi hương lan tỏ xua đi những u ám, rủi ro, ốm đau, bệnh tật… và yêu cầu mọi người “xang ty” – nghĩa là: đưa 2 tay về phía trước xua đuổi tà ma năm cũ đeo đẳng để chuẩn bị bước sang năm mới tốt lành. Mọi người cùng huơ tay với ý nghĩa và niềm tin như vậy.
Bước 2: Cúng rượu cần
Tại cây nêu giữa làng sẽ diễn ra nghi thức xói rượu cần. Bài cúng ché rượu nói rằng: Hôm nay, ngày lành cúng thần làng. Mời Thần Núi, Thần Sấm, Thần nước, thần Rừng, ông bà tổ tiên ... về ăn con Gà, uống ché rượu của bản làng chúng tôi, mong các vị thần và tổ tiên bảo vệ, phù hộ cho nguồn nước uống được trong lành, dân bản mạnh khỏe và giàu sang, bản làng được bình yên, đoàn kết, làm ăn may mắn. Giúp cho trai gái siêng năng, giỏi giang , làm nương, làm rẫy không biết mệt, cho lúa đầy bồ, ngô đầy kho, trồng chuối, mía được thân to, trái tốt. ao suối có nhiều cá, chuồng trại có nhiều gia súc, gia cầm.
Thầy cúng tiếp tục rải gạo cho thần linh xung quanh làng và hỏi các vị thần linh đã chấp nhận lễ vật và tấm lòng của buôn làng chưa?
Thầy cúng hỏi thần linh bằng cách xin keo thêm một lần nữa…và theo niềm tin của người H’re là nếu 2 thanh cây bỏ ra mà một úp một ngửa tức là thần linh đã nhận lễ.
Lúc này thanh niên đã làm xong và nấu chín thịt gà; đem thịt gà chín tới đưa cho thầy cúng để tiếp tục bài cúng tế các thần linh.
Những người được uống rượu, ăn thịt đầu tiên là Thầy cúng, già làng và những người có uy tín trong làng…
Sau đó mọi người cùng quây quần xung quanh, ăn thịt, uống rượu vui vẻ, vừa ăn vừa trò chuyện rôm rả, ai ai cũng mong các vị thần, tổ tiên phù hộ buôn làng được an bình, mọi người mạnh khỏe, nhà nhà no ấm, mùa màng bội thu.
Có thể nói, thế giới tâm linh của Đồng bào H’re nói chung và của huyện An Lão nói riêng, rất phong phú, đa dạng. Có rất nhiều thần linh được dân làng thờ cúng như: Yàng Plây (thần làng), Yàng Rét (thần nước), Yàng Giang (thần sông), Yàng Gông (thần núi),… Đồng bào quan niệm đó là những vị thần gần gũi với người dân, giúp người dân có nhà ở, bảo vệ buôn làng, bảo vệ mùa màng, …Trong xu thế giao lưu tiếp biến văn hóa như hiện nay người H’re vẫn giữ được truyền thống trong các lễ cúng nhưng không uống rượu nhiều như ngày trước.
Lễ cúng thần làng của người H’re là một hoạt động văn hóa mang tính tín ngưỡng tâm linh quan trọng, thể hiện ý thức tôn trọng, lòng biết ơn thần linh, trời đất, tổ tiên và hướng về cội nguồn. Đây cũng là dịp để thắt chặc mối đoàn kết, tăng cường tình làng nghĩa xóm, tương trợ lẫn nhau. Lễ cúng thần làng còn là phương thức bảo tồn các giá trị văn hóa, nghệ thuật dân gian của đồng bào H’re An Lão.
Tác giả bài viết: PTD
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
Lời chào mừng
TRỊNH XUÂN LONG
Chủ tịch UBND huyện An Lão
Chủ tịch UBND huyện An Lão
Thống kê truy cập
- Đang truy cập35
- Hôm nay1,473
- Tháng hiện tại1,473
- Tổng lượt truy cập8,943,896
An lão qua ảnh
Video về quê hương
Thông báo